Navigatie; hoe kun je je weg vinden in de lucht?
In de luchtvaart wordt steeds meer genavigeerd met behulp van GPS. Stel je voor dat GPS plotseling uitvalt, dan moet je toch veilig op je bestemming aankomen. Airliners hebben alles aan boord om dat te kunnen. Op het navigatiescherm vind je de kompasroos en daar kun je precies zien in welke richting je vliegt. Het is mogelijk om bakens, dat zijn zenders op de grond, op het scherm te krijgen, zodat je kunt zien waar je ten opzichte van die bakens vliegt. Hoe werkt de kompasroos? Op het plaatje hiernaast zie je de kompasroos, met bovenaan het Noorden, rechts het Oosten (E), onderaan het Zuiden(S) en aan de linkerkant het Westen (W). De totale cirkel beslaat 360 graden, waarbij 360 (tevens ook 000) graden het Noorden aangeeft. 090 graden het Oosten, 180 graden het Zuiden aan en 270 graden het Westen. Het plaatje ziet er zo uit als je recht naar het Noorden vliegt. OP het moment dat je gaat draaien, draait de kompasroos met je mee. In ons vliegtuig zie je in een kadertje bovenaan op het Navigation Display precies die koers die je nu vliegt. Zie het plaatje hieronder.
Startbanen zijn ook gebasseerd op het kompasroos. Baan 24 is gericht naar het Zuid-west (ongeveer koers 240). Als je gaat landen op baan 24 zal de uiteindelijke koers dus ook ongeveer 240 zijn.
Navigatie Display
Zoals de naam al zegt is dit het beeldscherm waarmee je kunt bepalen waar je bent en waar je naar toe gaat. Hier kunnen alle navigatie bakens worden getoond, die je op de navigatie radio’s hebt ingesteld. Hierin is het kompasroos te zien. In witte cijfers bovenin is de huidige koers te zien. In dit scherm kan ook de koers voor het baken worden ingesteld. De roze stippellijn is de koers die je op het Mode Control Panel hebt ingesteld. Je ziet links onder in het scherm groene tekst met “SYP” Dat is het callsign voor het VOR baken Spijkerboor, boven Amsterdam. Dat baken heb je met frequentie 133.30 ingesteld op de navigatieradio. Je ziet een dunne groen pijl net de punt rechtsboven. Dat laat de rochting van het baken zien ten opzichte van het vliegtuig. Als je recht over het baken wilt vliegen, moet je naar rechts draaien naar koers 008. Die koers stel je in op het MCP en je ziet dat de roze lijn precies op de pijl komt te liggen. Na de bocht wijzen zowel de groene lijl als de roze lijn precies naar boven en staat er in het kader 008. Je vliegt nu recht op het baken af.
Links boven in het scherm staat GS, Ground speed, de snelheid waarmee over de grond gezien gevlogen wordt in knopen 1 kt= 1,85 km/uur). Windrichting en-snelheid hebben hier natuurlijk invloed op. Daarnaast staat TAS,True Air Speed, de snelheid waarmee het vliegtuig te opzichte van de lucht vliegt. Daaronder staat in getallen de windrichting en de windsnelheid, met een witte pijl die de windrichting ten opzichte van de huidige koers laat zien.
Rechts onder in het scherm zie je blauwe tekst, dat is een NDB baken en de bijbehorende pijl is blauw. VOR en NDB bakens kun je links en rechts instellen. Alles wat je links instelt, dus op de linker navigatie radio zie je als pijl met 1 lijn terug op het scherm. Alle wat rechts onder in het scherm staat, heeft een pijl met twee lijnen, zoals in dit geval het baken WP (op koers 045)
VOR (VHF Omni-directional Range) baken
Een baken is een radiozender op de grond dat signalen uitzendt op een bepaalde frequentie. Een VOR baken geeft niet alleen de richting ten opzichte van het vliegtuig aan, maar vaak ook de afstand van het baken tot het vliegtuig.
Elk VOR baken heeft een eigen frequentie. Deze frequentie moet de piloot instellen op één van de twee navigatie radio’s.
Op de grond is een VOR baken een bijzondere constructie, zie het plaatje hiernaast. Vanaf de zijkant gezien
NDB (Non Directional Beacon) Baken
Een NDB was tot een paar jaar geleden het simpelste baken in de luchtvaart. Dit baken gaf alleen aan waar deze zich bevond ten opzichte van het vliegtuig en het bereik was tamelijk klein. De NDB bakens zijn weggehaald omdat ze geen nut meer hadden door nieuwe navigatiehulpmiddelen. Ins ons toestel gebruiken we ze smos nog wel, om duidelijker te maken waar de landingsbaan zich ten opzichte van het vliegtuig bevindt. Bij Schiphol bevonden alle NDB’s zich namelijk in het verlengde van de runway.
Instrumental Landing System (ILS)
ILS, ofwel Instrument Landing System, is een belangrijk voor vliegtuigen bij het landen. Het is een baken dat twee signalen uitzendt. Het ene signaal geeft precies de richting aan die het vliegtuig moet vliegen om bij de baandrempel uit te komen. De ander geeft het daalpad aan. Je kunt je dat voorstellen als een soort trechter, die smaller wordt naarmate de baan dichterbij komt. De ILS laat je zien hoe je precies bij de baandrempel moet komen en daarmee kun je, afhankelijke van de apparatuur in het vliegtuig of op de grond, bij dichte mist toch landen.
Visual Flight Rules (VFR)
Er zijn twee verschillenden mogelijkheden van vliegen binnen de luchtvaart, Visual Flight Rules (VFR) of Instrument Flight Rules (IFR). Kleine vliegtuigen vliegen vaak op zicht, dus op Visual Flight Rules. Je moet dan op herkeningspunten op de grond vliegen en continu uitkijken naar ander luchtverkeer. Om VFR te mogen vliegen zijn bepaalde minimale condities bepaald, zoals: Minimale zichtafstand, minimum hoogte van de bewolking, condities van de wind, en alleen bij daglicht vliegen.
Instrument Flight Rules (IFR)
Een andere mogelijkheid met vliegen is Instrument Flight Rules, of IFR. IFR wordt gebruikt door airliners, Met IFR kan een vliegtuig vliegen met veel minder goede weerscondities. Bij IFR wordt gebruik gemaakt van bakens, GPS en vaste “snelwegen” in de lucht .
Standard Instrument Departure (SID)
Een Standard Instrument Departure, of SID, is een standaard uitvliegroute, die in het vluchtplan staat. De SID sluit aan op een hogere “snelweg” in de lucht. Het is vergelijkbaar met een oprit naar de snelweg, zonder deze oprit kan een auto niet veilig tot snelheid komen en kan een auto ook niet veilig invoegen met het overige verkeer
Standard Arrival (STAR)
Een Standard Arrival, of STAR, is een fase van een IFR vlucht dat een vliegtuig volgt om van een airway tot de begin van de approach te komen; op een STAR gaat het vliegtuig ook beginnen met dalen. Dit is vergelijkbaar met een afrit van snelweg, meter deze afrit kan een auto veilig van de snelweg komen, snelheid verminderen en veilig invoegen in het bestaande verkeerspatroon. In het geval van een vliegtuig moet de hoogte ook op de nadering aansluiten
GPS
GPS is steeds populairder in vliegtuigen. Je kunt bijvoorbeeld op de grond in dichte mist de weg op het vliegveld nauwelijks meer kwijt raken met een variant op Google Maps aan boord, die je heel nauwkeurig laat zien waar je bent. Als je een koppeling kunt maken tussen de gegevens van je vluchtplan en die op de GPS kunt projecteren, kun je precies zien of je het plan correct uitvoert. Ook General Aviaton (sportvliegtuigen) hebben heel vaak een kleinere versie aan boord. En er zijn voor ipads en tablets GPS units voor tijdens een vlucht. Het wordt dus steeds eenvoudiger om je plaats te bepalen in de lucht, ook als je geen enkel zicht hebt.